اگيتيم ديمشكن…
ايلك امري ”اوقو!“ اولان بر دينه منتسب و سيستمنى اوڭا كوره تنظيم ايدن عثمانليده اگيتيم اصلا كوز آردي ايديلمه مش، هركس حياته حاضر و حياتي ياشاياجغي قدر بيلكي يه صاحب اولمشدر. فرصت اشيتلگنڭ ياقه لانديغي تمل ير ايلك مكتب اولمش، هركسه فرض اولان بيلكي بوراده أوگرنيلمشدر.
بونڭ ده أوڭجه سنده صاغلام عائله ياپيسي و اسلامه كوره شكللنمش طوپلوم حياتي البته چوجقلرڭ اگيتيمنده و شكللنمه سنده اڭ أونملي روله صاحبدر. نهايتنده اگيتيم، اورتامدر.
عقبنده بوكونكي مسلك ليسه لرينه بلكه ياقلاشيم اولارق دنك كلن اخي تشكيلاتلري و اصناف اليله دوام ايدن مسلك ايدينمه اگيتيمي واردركه اگيتيم آلاننڭ اڭ كنيش يريني قاپسامقده در. كوزل اخلاق و اللّٰهه عبادتڭ يرلشديگي بر طوپلومده اوسته - چيراق ايليشكيسيله دوام ايدن بو اگيتيم حياتنده چوجق هم اوسته سندن كوزل اخلاقه دائر اتكيله شيم و بيلكي آلمش هم ده مسلك أوگرنمشدر. اويغولامه نڭ أوڭجه كلديگي بو اگيتيم مودلنده هر آلانده اوزمان شخصلر يتيشمش و طوپلومڭ احتياجنى قارشيلاياجق مسلك داللري بوش قالمامشدر.
بونڭ بر قسمي ده يينه عائله ده دوام ايتمش، زراعت و حيوانجيلق آلاني بابا اوجاغنده ، آتادن آقتاريلارق دوام ايتمش و بوراده يتيشن كنجلر، ايشي بابالرندن دور آلارق هم كندي حياتلريني سورديرمش هم ده ملّت و مملكته فائده صاغلامشلردر.
صوڭ بر آياق ده اندرون دينيلن يوكسك اگيتيم و اداره جيلرڭ يتيشديگي آلاندر. مجموعۀ ادبيه ده اندروندن يتيشن عثمانلي اكابرينڭ أوزللكلرندن شويله بحث ايدر: فضائل ديانت، جلائل حميت، مطاوعت تربيت بذیرانه ، همّت جهانكيرانه ، شوق عرفان، طهارت وجدان، استقرار صدق، اقتدار فتق و رتق صاحبي…
يڭي أورگون اگيتيم دونمنڭ باشلاياجغي بو آيده بز ده عثمانليده كي اندرونه اوطاقلاندق و بونڭله ايلكيلي بلكه و متنلري سزڭله بولوشديرمق ايسته دك. هم او دونمي بر پارچه آڭلامق، بو آراده عثمانلي تركجه مزي كليشديرمك هم ده آراده كي فرقي أوزللكله معنوي جهتدن كوروب استفاده ايده بيلمه يي مراد ايتدك.
نظر دقيق عمیقلريڭزه تقديم ايدرز…
EĞİTİM DEMİŞKEN…
İlk emri “Oku!” olan bir dine müntesip ve sistemini ona göre tanzim eden Osmanlı’da eğitim asla göz ardı edilmemiş, herkes hayata hazır ve hayatı yaşayacağı kadar bilgiye sahip olmuştur. Fırsat eşitliğinin yakalandığı temel yer ilk mektep olmuş, herkese farz olan bilgi burada öğrenilmiştir.
Bunun da öncesinde sağlam aile yapısı ve İslam’a göre şekillenmiş toplum hayatı elbette çocukların eğitiminde ev şekillenmesinde en önemli role sahiptir. Nihayetinde eğitim, ortamdır.
Akabinde bugünkü meslek liselerine belki yaklaşım olarak denk gelen ahi teşkilatları ve esnaf eliyle devam eden meslek edinme eğitimi vardır ki eğitim alanının en geniş yerini kapsamaktadır. Güzel ahlak ve Allah’a ibadetin yerleştiği bir toplumda usta-çırak ilişkisiyle devam eden bu eğitim hayatında çocuk hem ustasından güzel ahlaka dair etkileşim ve bilgi almış hem de meslek öğrenmiştir. Uygulamanın önce geldiği bu eğitim modelinde her alanda uzman şahıslar yetişmiş ve toplumun ihtiyacını karşılayacak meslek dalları boş kalmamıştır.
Bunun bir kısmı da yine ailede devam etmiş, ziraat ve hayvancılık alanı baba ocağında, atadan aktarılarak devam etmiş ve burada yetişen gençler, işi babalarından devralarak hem kendi hayatlarını sürdürmüş hem de millet ve memlekete fayda sağlamışlardır.
Son bir ayak da Enderun denilen yüksek eğitim ve idarecilerin yetiştiği alandır. Mecmua-i Edebiye’de Enderun’dan yetişen Osmanlı ekabirinin özelliklerinden şöyle bahseder: Fezail-i diyanet, celail-i hamiyet, mutavaat-ı terbiyet-i bezirane, himmet-i cihangirane, şevk-i irfan, taharet-i vicdan, istikrar-ı sıdk, iktidar-ı fatk ve ratk sahibi…
Yeni örgün eğitim döneminin başlayacağı bu ayda biz de Osmanlı’daki Enderun’a odaklandık ve bununla ilgili belge ve metinleri sizinle buluşturmak istedik. Hem o dönemi bir parça anlamak, bu arada Osmanlı Türkçemizi geliştirmek hem de aradaki farkı özellikle manevi cihetten görüp istifade edebilmeyi murad ettik.
Nazar-ı dakik-i amiklerinize takdim ederiz…