هيجانمزي يڭيدن قوشانمق
دولت عليۀ عثمانيه ، قورولديغي كوندن اعتبارًا هم كوك صالارق هم ده ميوه ويره رك تعالي ايتمشدر. تمل آڭلايش صاغلام يرلشدكدن صوڭره كريسي قولاي كلمشدر ده دينيله بيلير.
كرك توره كركسه اسلامي قورال و قاعده لرڭ حكمي جاري اولارق دوام ايدن سورچده هم كنديسي ايچون هم ده مخاطب اولديغي طوپليلقلر و دولتلر ايچون فائده أورتن بر ياپي يه صاحب اولمشدر.
استانبولڭ فتحي موضوع اولديغنده كونڭ اڭ أوست تكنولوژيسنه صاحب اولابيلمش و بو صورتله مژدۀ پيغمبری يه مظهريت كلمشدر. صينيرلري دڭزله بولوشديغي آندن اعتبارًا ده صو واسطه لري اولان كمي و كميجيلگه اهمّيت ويرمش، بو امكانله قطعه لرله بولوشابيلمشدر.
أونملي اولان آماچلردر. آماچلره كوتورن آراچلر ده البته اولاجقدر. بو، دنيا و آخرت دنكه سي ايچون مهم بر رفرانسدر. دولت آل عثمان بوني ياقه لامش، اعلاي كلمة اللّٰه دعواسني آماچ ياپمش، بوڭا وسيله اولاجق آراچلري ألده ايتمه يي ده قوللانمه يي ده اهمال ايتمه مشدر.
بو آڭلايش، برابرنده ديني و پوزيتيف علملري، بونلره عائد مكان و آراچلري و البته طالبلريني و مدرّسلريني انتاج ايتمشدر. تپه دن طيرناغه سرايت ايدن بو حال ده بر دولت نظامنه ، يوڭتيم و اطاعت حالنه بورونمشدر.
بو دنكه ، بركته سبب اولمشدر. بو بركتله عصرلرجه عدالتله حكم ايدن، كيتديگي يري اعمار و احيا ايدن بر أورنك دولت سيستمي چيقارمشدر اورته يه . دولت آل عثمان، كونمز يوڭتيم فلسفه سنه داها زياده پراتيگنه ده جدّي قاتقي صاغلامشدر.
بو جدّيت دوام ايتديگي مدّتجه ده دولت تعالي و تمادي ايتمشدر. نه زمانكه توره و دخي حكم الٰهي يا ده جدّيت بوزولمش ايسه ، او زمانده تدنّي و بوڭا باغلي اولارق ده نزا و طاغيلمه بوي ويرمشدر.
چاغي ياقه لايامامه اولارق ده صوڭوچلر ويرن بو سورچ، دنيادن قوپمه يي و كريله مه يي، حتّی چوكوشي برابرنده كتيرمشدر. دولت عليه نڭ كري قالمسي و چوكوشي ايچون سويلنن ايكي جمله وار. برنجيسي هيجاننى غائب ايتدي. ايكنجيسي طونانمه يي احيا ايده مدي.
هيجانمزي يڭيدن قوشانمق آدينه شو جمله يي خاطرلايارق بيتيرمش اولايم. ”بر آدمڭ قيمتي همّتي نسبتنده در. كيمڭ همّتي ملّتي ايسه ، او كيمسه تك باشيله كوچك بر ملّتدر.“
HEYECANIMIZI YENİDEN KUŞANMAK
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, kurulduğu günden itibaren hem kök salarak hem de meyve vererek teali etmiştir. Temel anlayış sağlam yerleştikten sonra gerisi kolay gelmiştir de denilebilir.
Gerek töre gerekse İslami kural ve kaidelerin hükmü cari olarak devam eden süreçte hem kendisi için hem de muhatap olduğu topluluklar ve devletler için fayda üreten bir yapıya sahip olmuştur.
İstanbul’un fethi mevzu olduğunda günün en üst teknolojisine sahip olabilmiş ve bu suretle müjde-i peygamberîye mazhariyet gelmiştir. Sınırları denizle buluştuğu andan itibaren de su vasıtaları olan gemi ve gemiciliğe ehemmiyet vermiş, bu imkanla kıtalarla buluşabilmiştir.
Önemli olan amaçlardır. Amaçlara götüren araçlar da elbette olacaktır. Bu, dünya ve ahiret dengesi için mühim bir referanstır. Devlet-i Ali Osman bunu yakalamış, i’la-yı kelimetullah davasını amaç yapmış, buna vesile olacak araçları elde etmeyi de kullanmayı da ihmal etmemiştir.
Bu anlayış, beraberinde dini ve pozitif ilimleri, bunlara ait mekân ve araçları ve elbette taliplerini ve müderrislerini intaç etmiştir. Tepeden tırnağa sirayet eden bu hal de bir devlet nizamına, yönetim ve itaat haline bürünmüştür.
Bu denge, berekete sebep olmuştur. Bu bereketle asırlarca adaletle hükmeden, gittiği yeri imar ve ihya eden bir örnek devlet sistemi çıkarmıştır ortaya. Devlet-i Âl-i Osman, günümüz yönetim felsefesine daha ziyade pratiğine de ciddi katkı sağlamıştır.
Bu ciddiyet devam ettiği müddetçe de devlet teali ve temadi etmiştir. Ne zaman ki töre ve dahi hükm-i İlahi bozulmuş ya da ciddiyet bozulmuş ise, o zamanda tedenni ve buna bağlı olarak da niza ve dağılma boy vermiştir.
Çağı yakalayamama olarak da sonuçlar veren bu süreç, dünyadan kopmayı ve gerilemeyi, hatta çöküşü beraberinde getirmiştir. Devlet-i Aliyye’nin geri kalması ve çöküşü için söylenen iki cümle var. Birincisi heyecanını kaybetti. İkincisi donanmayı ihya edemedi.
Heyecanımızı yeniden kuşanmak adına şu cümleyi hatırlayarak bitirmiş olayım. “Bir adamın kıymeti himmeti nispetindedir. Kimin himmeti milleti ise, o kimse tek başıyla küçük bir millettir.”
=>DERGİYE ABONE OLMAK İÇİN TIKLAYIN...